Alles wat Freddy schrijft is heel juist.
Iris iberica ssp.elegantissima is voor ons klimaat de meest geschikte; het gebeurt niet vaak dat de mooiste onco aan ons te beurt valt.
Het valt me op dat de meeste kwekers (Zuid-Europa, Spanje, Californië, ..) heel veel last hebben om die plant te kunnen houden; het is daar gewoon te warm en te droog blijkbaar...
Met uitzondering van de laaglandspecies (Israel) en de echt zuidelijke soorten schijnt het toch dat de meeste soorten vrij goed winterhard zijn; dit geldt zeker voor de Turkse soorten (sari, iberica, sprengeri, paradoxa) en andere noordoostelijke soorten (meda, acutiloba, ...).
Wat de noordelijker, meer "kweekbare" soorten betreft: het enige probleem is "vocht" op het verkeerde moment, en dat geldt zeker voor ons land.
In hun oorsprongsgebieden is het droog vanaf mei tot oktober/november; door de herfstregens beginnen ze blad te vormen, maar overwinteren opnieuw relatief droog onder een sneeuwtapijt.
Veel soorten zitten dus onder de sneeuw 's winters; vergeet immers niet dat ze vrij hoog groeien (1500 m en meer!), ook in Jordanië (petrana) en Syrië (auranitica, damascena, ...).
Hoe raar het ook klinkt, ze houden ook niet van een te warme grond tijdens hun vegatatieve groei; dus bij potcultuur de potten inbedden.
De soorten die ik in het wild gezien heb groeiden praktisch allemaal in kruidige graslanden; kijk maar eens naar de foto in bijlage.
Volgens mij zijn het dus grotendeels bergweideplanten, met een duidelijke voorkeur voor een continentaal klimaat (hete, droge zomers, sneeuw in de winter).
De bodem is meestal kalkrijk en lemig. De mooiste planten die ik ooit zag groeiden langs en op een eilandje in een stroom op een rijke, alluviale leemgrond (zie foto).
Ik vertel dit maar om te zeggen dat onco's "eten" en "vocht" nodig hebben op het moment van hun groei.
Door hun gevoeligheid voor veel vocht, kweken wij ze nogal zeer goed gedraineerd en dit betekent meestal ook nogal arm en licht, waardoor de planten zowel in pot als in volle grond weinig aangroeien.
Tijdens en na de bloei worden de nieuwe scheuten voor het volgende jaar aangelegd en gevormd; bemesten met tomatenmeststof (N:P:K = 1:1:2, dus niet te rijk aan stikstof) is dan echt nodig.
Bij een Franse vriend heb ik potonco's gezien, die groeiden in pure leem met kalksplit; de planten kregen geen spat water vanaf 1/2 juni en bleven tot in september in blad staan, zonder te verwelken (het was wel een diepe, plastieken pot!). Onbegrijpelijk dat de planten in zo'n droog betonmengsel groeiden...
Dit jaar heb ik dan ook mijn leemfractie in mijn grondmengsel gevoelig verhoogd; de onco's reageren daar bijzonder goed op (steviger, korter, voller, ...), maar men moet natuurlijk heel voorzichtig zijn met water geven (daarom geef ik nu water rond de stenen pot); leem houdt ook beter vocht op, waardoor water geven tijdens de winter eigenlijk (bijna) niet nodig is ....
Vergeet niet dat onco's humus haten! Gebruik dan ook zo weinig mogelijk potgrond.
De beste manier om onco's te kweken is en blijft waarschijnlijk een bloembollenbak, maar later daar meer over (mijn experiment is pas gestart....het lijkt succesvol, maar ik wil eerst de winter laten passeren).
Voor mensen die zich meer willen verdiepen in deze erg zeldzame, fantastisch mooie planten:
de Britisch Irish Society heeft in mei 2009 een "Oncocyclus Special" uitgegeven, een boekje van een 90 blz; eigenlijk een samenraapsel van de betere artikels over onco's; er bestaat nl. geen enkel gespecialiseerd boek over dit geslacht. Goedkoop en bijzonder leerrijk! Kijk op "loebooks" of stuur een mail naar de editor Tim Loe: loe@loebooks.co.uk
Hendrik